Thesmophoria Festivali
Evet bugün sadece kadınların katıldığı bir festivalden bahsedeceğiz sizlere..
Antik Yunanda kutlanan en yaygın festivallerin başında gelmektedir. Ekim ayının 11. İle 13. Günleri arasında kutlanmakta ve sadece kadınların katıldığı bir festivaledir. Erkekler, bebek olanlar dışında çocuklar ve genç kızlar katılamazlar.
Peki ilk ne zaman kutlanmaya başlamış?
Tahmini olarak m.ö. 11. Yy kadar kökeni bulunmaktadır. Heredotos festivalin Grek dünyasına Danaos kızlar (Poseidon torunu ve Libya kralının kızları) tarafından Mısır’dan getirildiğini belirtir.
Nasıl bir festival bu, kaç gün sürüyor neler yapılıyor?
Üç gün süren Thesmophoria’nın ilk günü “anodos” (yokuş yukarı), ikinci günü “nestia” (oruç, arınma), üçüncü gün ise “kalligeneia” (güzel doğum) olarak adlandırılmaktadır. Festival boyunca kadınlar Demeter kutsal alanında yaşarlar. Bu nedenle yemek ve konaklama olduğu için malzeme, kült törenleri için araç gereç ve kurbanlar ile gitmiş olmalıdırlar. İlk gün kadınlar kutsal alanda toplanırlar. Hatta bir rivayet kutsal alanda çadırlarda içerisinde toplandıklarını ifade eder. İkinci gün ise kadınlar yemekten uzak dururlar.
O zaman oruç mu tutuyorlar diye aklınıza gelebilir. Evet, Oruç tutarak törene hazırlık yapılır. (Bizdeki orucun bayrama erişmesi gibi). Tanrıça ile inzivaya çekilen kadınlar yerde oturup şehvet engelleyici olduklarını düşündükleri bitkilerden yataklar yaparlar. Persephone’nin uğradığı tecavüzün yasından dolayı kasvetli hava vardır. Festivalin üçüncü günü ve son günü kadınlar kırmızı suyu kanla özdeşleştirilen nar yerler, ancak tanelerden yere düşen olursa almazlar.
Neden mi?
Zira yere düşen taneler ölülerin payına düşmüştür. Thesmophoria festivalinin odağındaki tören, daha önce kült mağarasına atılmış olan domuz yavruları ve çörek kalıntılarının Thesmophorion’daki (Kutsal alan) Demeter ve Persephone’ye ait sunaklar taşınmasıdır. Bunu yapan kadınlar “Antletriai” olarak adlandırılır. Sunular Kalligeneia gecesi sunaklara taşınıldığı düşünülmektedir. Mağaradaki sunuları yılanların yediği düşünüldüğünden Antletriai sunuları almak için mağaraya girdiklerinde ellerini çırparak yılanları kaçırırlar. Kadınlar ve toprağın verimliliğini vurgulamak için kutlanan Kalligeneia’da sunaklardaki kalıntılar, verimlilik büyüsü olarak toprağa karıştırılır.Bereket için seçilen maddelerin çürük olması gübre yapımıyla ilişkilendirilir. Festivale adını veren “thesmoi”u” gübre öbekleri ile açıklanırsa tarımın gelişimi ile bağ kurulmaktadır.
Kadınların birbirleriyle açık saçık konuşup küfür etmeleri “aiskhrologia” olarak adlandırılır. Yas tutan Demeterin kederinden sıyrılması için onu güldürmeye çalışan köle İambe’dir. “Thesmos” yasa, düzen anlamına gelir. Tanrıça da yasa getiren DemeterThesmosphoros olarak anlatılır.
Festivalin çıkış noktasını üç ana başlık altında özetlemek yeterli olacaktır. Birincisi;Thesmoshoria tarlaların verimliliği ile ilgilidir. Sonbaharda tohum serpme zamanında düzenlenir. Lukianos’un bildirdiği sunu töreninin, bereket sağlama olacak bir gübre yarattığına inanılır.
İkincisi; öneriye göre festival kadın doğurganlığı ile ilgilidir. “Güzel doğum” (Kalligeneia) tanrıçası üçüncü güne adını verir. Demeter ve kadınların ilişkisi kadın doğurganlığı üzerine kuruludur. Bu da tarlaların verimliliğini simgelemektedir.
Son düşünce yani üçüncüsü ise; Thesmophonia kadın vatandaşların statüsünü tanımlamaları içindir. Festivalin ikinci günü sadece oruç tutup şehvet önleyen bitkilerden yataklar yapmakla kalmazlar mücevherlerini ve alımlı kıyafetlerini evde bırakmalarıdır.
Esasen bu aynı zamanda seküler yani dünyalık yaşamdan uzaklaşıp bir mana da ruhsal arınma ve yaratıcıya daha yaklaşmaktan ve varlığımızı keşfetmeye çalışarak içsel huzura varmaktan başka da bir şey değil, öyle değil aslında. Tüm bu olanlar kadınların geleceğin vatandaşlarını taşıyacak olan iffetli, saygıdeğer ev kadını portresi oluşturma çabalarından başka bir şey değildir. Çünkü katılımcıların sadece evli kadınlardan oluşması bu yoruma gerekçe oluşturmaktadır.
Thesmopharia verimlilik törenlerinin ön planda olduğu, kadınların üzerindeki baskının kalktığı sıra dışı bir zaman dilimidir.
Erkeklerin festivale alınmaması festivalin sadece toplumun kadın üyelerinden saygı gördüğü anlamına gelmez. Zira erkekler eşlerini festivale göndermek ve masraflarını karşılamakla yükümlüdürler.
Demeter kutsal alanları genelde kent dışında bulunur ve domuz doğurganlık ve bereketle ilişkilendirilir. Ayrıca mitolojikte bir bağ vardır. Persephone yeraltına kaçırıldığında toprak civardaki domuz çobanı Eubouleus ve domuzlarını da yutmuştur. Demeter, Persephone ve Zeus EubouleusThesmophoria ile birlikte tapınım görmüştür.
Knidos ve Kaunos bu bayramın kutlandığı önemli kentlerdir. Bu iki antik Karia kentinde de Demeter kutsal alanında M.Ö. 4.yy’a tarihlenen arkeolojik verilere rastlanmıştır. Sadece Kaunos ve Knidos’ta değil Atina, Arcadia, Sicilya, Eretria da dahil olmak üzere Yunan dünyasının çeşitli bölgelerinde kutlanan yaygın bir festivaldir.
Şöyle bir özet geçelim o zaman ….
- YerlatınaHades tarafından kaçırılan Persephonenin dönüşüyle bereketin ve bolluğun ve kadınların doğurganlıkların artması için kutlanan bir festivaldir.
- Demeter ve kızını onurlandırmak için düzenlenen dini bir festivaldir.
Festival diğer kültleri gibi gizemini korumaktadır. Kurbanlar için kasaba para verilip kestirirlerdi denilirken bir diğer söylence de kadınların kurbanlarını kendilerinin kestiğini ifade etmektedir. Kalıntıların ne kadar süre çukurlarda kaldığı hala çözüme kavuşturulamamıştır. Bazılarına göre tam bir yıl öne sürülürken bazıları sadece birkaç hafta kaldıklarını ifade etmektedir. Gerçek olan şudur ki Demetertapınımının diğer ritüelleri gibi bu festivalde olanlarda tam olarak hala çözümlenememiş gizemini korumaktadır.
Yeni yorum ekle